güneş duru

• netflix yapımı neandertallerin sırları (secrets of the neanderthals) adlı belgeselde geçen bir ifade üzerine sosyal medyada başlayan paylaşım ve tartışmalara katılmış. shanidar (şanidar) mağarası'nın konumu hakkında belgeselin anlatıcısı "kürdistan dağları" tanımını yapıyor. belgeseli izlediğinizde göreceksiniz, burdaki neanderthal keşiflerini yapan ralph solecki sonrası, yakın zamanlarda başlanan yeni projede yer alan cambridgelı paleoantropolog bile söz konusu mağaranın konumu için "bradost dağlarının etekleri" tanımını yapıyor. bu dağ sırası, doğu-güneydoğuda orta iran'ın kirman eyaletinden başlayıp batı-kuzeybatıda siirt'e kadar güneydoğu-kuzeybatı yönlü uzanan geniş ve up-uzun bir başka dağ sırası olan zagrosların parçası.
  
  arkeolog olduğunu iddia eden ama diploması olmayan bu zat şöylesi eksik, hatalı ve yalan-yanlış şeyler yumurtlamış;
  
  https://twitter.com/…?t=zjarscfrcxg3epejm7gxsw&s=19
  
  görsel
  
  "ne dağları diyeceklerdi?
  coğrafyacılar, arkeologlar, jeologlar coğrafi şekilleri, buluntu yerlerini haritalandırırken/kayıt altına alırken yerel halkın verdiği isimleri kullanırlar.
  batı bu dağları yüz yıldır böyle isimlendiriyor.
  kürtler hem kurmanj dağları hem de kürt dağları diyor. araplar bu dağlara “jabal al-akrad” demişler, osmanlı kürd dağ demiş.
  arkeologlar da belgeselde bu bölgeye kültürel olarak verilmiş olan isimleri kullanıyor.
  netflix’i savunacak değilim de; konunun netflix ile ne alakası var? nedir? dış mihraklar belgeselle ülkeyi mi yıkacak? başka işiniz mi yok sizin?"
  
  dediklerinin hiçbiri doğru değil diyemeyeceğim aslında. her şeyi birbirine karıştırmış. yanisi ne arkeolojiyi ne de coğrafyayı adamakıllı biliyor. jabal al-akrad dediği dağ levant'ta, günümüz suriye'nin kuzeybatısında. hatay yayladağı sınır kapısına oldukça yakın bir konumda. ve evet ne zaman olduğu net bilinmemekle birlikte osmanlı buraya bir kürt aşiret yerleştirmiş. suriye iç savaşıyla demografi allak-bullak oldu ama öncesine kadar, kendilerinin kürt kökenli olduğunu söyleyen ama kürtçe konuşamayan bir nüfus vardı. bu nedenle kürt dağı şeklinde de anılmış jabal al-akrad. yalnız bir küçük sorun var. shanidar (şanidar) mağarasıyla arasında kuş uçumu yaklaşık 700 km mesafe bulunmakta.
  
  hani yani benim dediklerim sizi ikna etmediyse buyrun erbil merkezli haber kanallarının konuyla ilgili yaptığı haberi okuyun:
  
  https://www.kurdistan24.net/…ies-about-early-humans
  
  yok hayır bu haber metni ingilizce yazılmış, dolayısıyla evrenseli yakalamak adına yerel adlandırma göz ardı edilmiş olabilir şeklinde bir şüphe mi oluştu içinizde? tamam sorun değil. bakın bu da yine erbil merkezli barzanici rudaw'ın bölgenin coğrafyasına dair kürtçe foto haberi:
  
  https://www.rudaw.net/…urmanci/kurdistan/1211202014
  
  "riwandiz bajarek e dikeve nav sînorê parêzgeha hewlêrê û çardorên wê çiya ye; çiyayê korek li ji başûr, çiyayê hendirên ji bakur, çiyayê zozik ji rojava û çiyayê bradost jî ji rojhilat ve."
  
  "erbil sınırlarındaki riwandiz şehrini saran dağlar; güneyde korek dağı, kuzeyde hendiren dağı, batıda zodik dağı ve doğuda bradost dağı."
  
  gel gelelim arkeologların buluntu yerlerini kayıt altına alırken kullandıkları yönteme ve shanidar (şanidar) mağarasına. bu mağara zagros dağ sırasının kuzeybatı kesimindeki yükseltilerin birinde. ralph solecki de, neanderthal keşiflerini yapan amerikalı arkeolog, konum tarifi yaparken zagros dağlarını kullanıyor. zagros dağları. ölçüyü-nirengi noktasını bağdat'a yerleştiriyor ve diyor ki bağdat'ın yaklaşık 250 mil kuzeyinde zagros dağlarında. batı anlayacağınız yüzyıldır zagroslara kürdistan dağları demiyor. mağaranın çevresini anmak için ırak kürdistanı ifadesini bile kullanmıyor. bu yakın zamanda peyda olmuş bir şey çünkü. çünkü, yörenin kürt sakinleri de mağaraya, mağaranın bulunduğu yükseltiye aynı adı veriyor. netflix yapımı belgeselde geçen ve anlatıcının kullandığı "kürdistan dağları" ifadesi yeni peyda olan ırak kürdistanı'na dönük bir atıf. özel, teknik bir adlandırma değil anlayacağınız. karain mağarası'ndaki neanderthal kalıntıları anlatılmış olsaydı, ve anlatıcı yine toroslar ve/veya toros dağ sırası demek yerine "türkiye dağları" ifadesini kullanmış olsaydı, benzer bir durum ortaya çıkmış olurdu. umarım anlaşıldı.
  
  anladık kendisi söz konusu yöreye kürdistan adı verilmesi, anılması noktasında hayırgah bir tutum sahibi. anladık olabilir. sorsan bir ihtimal tarihsel bir şey de diyebilir. peki ama neden süryani/arami nüfus adlandırma işindeki tarihsellikten nasibini almıyor? halen hayatta olan assur gibi bir eski çağ devletinin/imparatorluğunun mirasçıları daha mı az tarihsel? veya ırak türkmenleri? türkmeneli demek tarihsel değil sanırım?! yoksa yine kelle hesabı mı yapılıyor? yok bilmem kaç milyon oy alan bir partiden bahsediyoruz falan diye?!
  
  hiç bilmiyorum n'olcak bunun sonu. diplomasız, coğrafya bilmez. şebnem korur fincancı gibilerini savunur. devleti katliam yapmakla suçlayan, ellerinde silahla sokaklara hendek kazıp sözde özerlik ilan eden etnik bölücü terör örgütüne tek laf etmeyen bildiriyi imzalar. diğer üniversitelerdeki (özellikle anadolu'dakiler) akademisyenler kendi işleri dışında idari-planlama işleriyle boğuşmak zorunda kalırken bu sahne hayatını sürdürecek kadar rahat bir akademi hayatına sahiptir. memleketimizin tuhaf gerçeklerinden.
  
  bir-iki gün sonra gelen edit: malum yalan-yanlış şeylerle ortaya bıraktığı şeyi silmek yerine hezeyanlarıyla yeni yeni şeyler yumurtlamış. seni değil de, ortada olan onca ahlak dışı şeye rağmen (başta diplomasızlık, bölücü ideoloji yandaşlığı) seni üniversitede tutan sistemi, o sistemdeki gediklere konuşlanmış atamalara izin verenleri ahlaki bulmuyoruz. yoksa sen hiçbir şeysin.